‘Waar wordt brood van gemaakt?’ Voor mij zit de vierjarige Maarten. ‘Van gluten!’ zegt hij met een triomfantelijke glimlach. Ik kijk in mijn antwoordenboek… Geen gluten te bekennen. ‘Ja dat klopt!’, hoor ik mezelf zeggen. ‘Maar weet je ook nog iets anders te noemen?’ Het blijft stil aan de overkant. Gluten… Later zoek ik het op Wikipedia na: “Gluten is opgebouwd uit de proteïnen gliadine en glutenine. Deze geven elasticiteit aan de producten die van het meel gemaakt worden. Hoe meer gluten het meel bevat, hoe steviger het product wordt. Bij het broodbakken is het gluten verantwoordelijk voor het vasthouden van de vrijkomende koolstofdioxide in het deeg, waardoor het brood kan rijzen.” Tjonge, nooit geweten. En ik neem toch regelmatig een IQ-test bij kinderen af.

Kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong
Hoogbegaafde kinderen hebben vaak een zeer creatieve wijze van denken. Bij een IQ test is dit vaak goed zichtbaar en gelukkig hoeft dit geen belemmering te zijn, als de onderzoekster het kind tenminste voldoende stimuleert om te laten zien wat hij allemaal weet. Zo sta je als onderzoeker te kijken van de dieren die worden opgenoemd door kinderen met een grote ontwikkelingsvoorsprong: de pijlstaartrog, de octopus en de tijgerhaai komen langs, terwijl je op die leeftijd een koe, een kip en een koe verwacht. En hoeveel weken er in een jaar zitten? ‘52, maar soms ook 53, want je hebt ook Donald Duck nummer 53.’ Rekenen is ook zo’n mooi onderdeel in de IQ test, waaruit blijkt dat hoogbegaafde kinderen meestal niet voor de standaard oplossingswijze gaan. De tafelsommen zijn lang niet altijd goed geautomatiseerd. Zo kwam het dat de elfjarige Mariska de som 35 / 5 op de volgende wijze uitrekende: ‘6 x 5 = 30 + 5 = 35, dus het antwoord is 7’. Als onderzoeker doe je er goed aan om naar de oplossingsstrategie te vragen. Dan kom je namelijk heel wat meer te weten dan de normscore van dat kind op de IQ test.

De oplossingsstrategie
Op school kan deze creatieve wijze van denken echter wel een probleem zijn. Meerkeuzevragen kunnen hoogbegaafde kinderen soms het zweet doen uitbreken. Voor elk mogelijk antwoord valt namelijk toch wel iets te zeggen, als je het op een bepaalde manier bekijkt? Saaie hoofdrekensommen kunnen deze kinderen veel tijd kosten en ze maken soms veel slordigheidsfoutjes. Ze doen het namelijk op inzicht en niet op geheugen. Domweg tafels uit je hoofd leren is niet echt hun sterkste kant. De leerkracht doet er dan ook goed aan om bij onderpresterende, slimme leerlingen regelmatig een foutenanalyse te doen en te vragen naar zijn wijze van oplossen.

Meer dan een IQ test
Terug naar de IQ test kind. Is deze manier van onderzoeken voldoende om meer inzicht te krijgen in de creativiteit van het kind? In zeker opzicht wel. Toch heeft het mijn voorkeur om breder te onderzoeken, door het maken van een bouwwerk of door middel van tekeningen. Vaak blijkt dan dat het kind enorm veel ideeën heeft. Bij het Wereldspel bijvoorbeeld krijgt het kind van mij de opdracht om een dorp te bouwen.

Wereldspel
Hoogbegaafde kinderen bouwen vaak fantastische dingen en hebben daar dan ook nog een heel verhaal bij. Ze bouwen constructies door allerlei onderdelen aan elkaar te koppelen. Een vijfjarig kind bouwde een complete speeltuin, met een draaimolen, verschillende glijbanen en een wip. Dat is nog eens creatief! De tekenopdracht ‘teken je familie in dieren’ wordt door hoogbegaafde kinderen ook heel creatief opgevat. De tienjarige Simon maakte bijvoorbeeld een stamboom, waarin alle dieren een plekje kregen. Fantastisch! Scholen zouden er goed aan doen om hoogbegaafde kinderen opdrachten te geven waarin ook dit soort creativiteit zichtbaar kan worden.

Maarten heet in werkelijkheid anders.

Geschreven door Willemien Schollaart, Orthopedagoog bij Dotado.