Je bekijkt nu Wanneer is een kind klaar voor groep 3?

Wanneer is een kind klaar voor groep 3?

De cito’s zijn geweest, de rapporten zijn geschreven en de oudergesprekken zijn gevoerd. In groep 2 een periode waarbij we kijken of kinderen toe zijn aan groep 3. Vooral de herfstleerlingen worden onder de loep genomen.

Bij de één is het duidelijk, die kan door, maar bij een ander kunnen we dat nog niet zo overtuigend zeggen. We maken nog geen definitieve beslissingen maar we uiten wel onze twijfels en maken een plan van aanpak om eventuele twijfelgevallen wat extra aandacht te geven. Herkenbaar?

Al stellen we de definitieve beslissing nog even uit, ik merk dat ik toch nu al met vragen rondloop als: ‘Is dit kind klaar voor groep 3?’ ‘Wat als het doorgaat, wat is dan het effect op lange termijn?’ En: ‘Wat als het langer zou kleuteren, wat is dan het effect?’

Wat is het beste voor dit kind? Want dat willen we natuurlijk graag. Dat we de goede keuze maken voor het kind. Dat hij of zij zich goed kan ontwikkelen. Dat het zich niet gaat vervelen of dat het juist vast gaat lopen. Wanneer is het kind klaar voor groep 3?

Schoolrijpheid
Om te kunnen bepalen of een kind klaar is voor groep 3 is daar het begrip schoolrijpheid. Schoolrijpheid is volgens Goorhuis-Brouwer en Imelman (2010) een geheel aan competenties.

Het gaat om vaardigheden die nodig zijn om het proces van lezen, schrijven en gestructureerd leren te kunnen beginnen.

Een schoolrijp kind kan herkend worden aan een aantal kenmerken, zoals:

  • Het kent zichzelf al een beetje, en is vaak trots op zichzelf;
  • Het staat concreet in de wereld en het kan de wereld analyseren;
  • Het kan iets op een begrijpelijke wijze vertellen in een logisch opgebouwd verhaal;
  • Het maakt gebruik van grammaticaal juiste taal;
  • Het heeft beheersing over de grove en fijne motoriek;
  • Het kan de aandacht ongeveer twintig minuten vasthouden;
  • Het kan luisteren naar instructies;
  • Het kan zich aan regels houden;
  • Het kan in een groep functioneren (Goorhuis-Brouwer & Imelman, 2010).

Lees ook: dit is het belang van spel voor de ontwikkeling.

Wanneer is een kind klaar voor groep 3?

Kritisch over schoolrijpheid
Er zijn ook mensen die vraagtekens zetten bij het begrip schoolrijpheid. ‘Is er wel zoiets als schoolrijpheid? Heeft, of ontwikkelt elk kind deze eigenschap? En helpt het om simpelweg extra tijd te nemen voor het rijpingsproces, door zittenblijven bijvoorbeeld?’ (Leseman en Van der Leij, 2004).

Er zijn meetinstrumenten en protocollen ontwikkeld door voorstanders van het begrip schoolrijpheid. Zoals bijvoorbeeld bovenstaande kenmerken van Goorhuis-Brouwer en Imelman.

Met die meetinstrumenten en protocollen kunnen we kijken of een kind de kenmerken van schoolrijpheid laat zien, en dus klaar is om aan het leren in groep 3 te beginnen.

Tegenstanders van het begrip schoolrijpheid zeggen dat het niet komt door het wel of niet schoolrijp zijn van een kind. Zij wijten het aan de omgeving, die zou eisen stellen zonder de kinderen de kans te bieden op een optimale ontwikkeling in de richting van die eisen.

Zo zouden de volgende punten voorspellers zijn voor zittenblijven:

  • Lage verwachtingen van ouders voor het kind
  • De feitelijke prestaties van het kind voor schoolse vakken. Als deze in het najaar al laag zijn dan is er meer kans op zittenblijven.
  • Een lagere sociaaleconomische achtergrond.

Wanneer is een kind klaar voor groep 3?

Hoe kijk jij naar het kind?
Dit is wel confronterend. Kijken wij objectief naar de kenmerken van een kind of kijken wij meer naar de omgeving (lage verwachtingen, sociaal-economische achtergrond) en laten we daar onze keuze door beïnvloeden?

Lin, Lawrence en Gorrel (2013) deden onderzoek naar hoe leerkrachten oordelen over schoolrijpheid. Zij kwamen tot de conclusie dat de leerkrachten vooral sociaal-emotionele vaardigheden zwaar lieten meewegen bij het schoolrijp zijn.

Ook werden er hoge eisen gesteld aan het zelfregulatievermogen van jonge kinderen: het kind kan stilzitten en goed luisteren. De cognitieve vaardigheden bleken minder zwaar te wegen.

Speece en Cooper (1990) kwamen in hun onderzoek naar de achtergrond van risicokinderen in groep 2 tot een opmerkelijke conclusie. De van tevoren aangemerkte risicokinderen vielen voornamelijk in een cluster met kinderen die over het algemeen goed presteerden, maar juist bij observaties een zwakke taakhouding lieten zien en problemen hadden in de omgang met andere kinderen en de leerkracht.

Er is veel te lezen over de overgang van groep 2 naar groep 3. Er is jammer genoeg niet één meetinstrument dat succes garandeert.

Gebruik je verstand
Laten we als leerkrachten objectief blijven kijken naar de kinderen. Wie zijn zij en wat kunnen zij?
De kenmerken die Goorhuis-Brouwer en Imelman (2010) hebben geformuleerd kunnen we gebruiken als richtlijn.

Ook is het goed om na te denken over het doel van eventueel nog een jaar kleuteren? Wat wil je dat het kind daarmee bereikt? En is dat realistisch?

En wees bewust van de conclusie uit de onderzoeken van Lin, Lawrence en Gorrel (2013) en Speece en Cooper (1990). Er is dus niet één antwoord die voor alle twijfelgevallen geldt.

Wat is jouw ervaring met het wel of niet verlengen van de kleuterperiode?

Meer lezen?
Dauber, S., Alexander, K., & Entwistle, D. (1993). Characteristics of Retainees and Early Precursors
of Retention in Grade: Who is Held back. Merrill-Palmer: Quarterly.
Goorhuis-Brouwer, S., & Imelman, J. D. (2010). Meedoen en leren. Baarn/Utrecht/Zutphen:
ThiemeMeulenhoff.
Leseman, P., & Van der Leij, A. (2004). Educatie in de voor- en vroegschoolse periode. Baarn:
HBuitgevers.
Lin, H., Lawrence, F., & Gorrel, J. (2003). Kindergarten teachers’ view of childeren’s readiness for
school. Early Childhood Research Quarterly, 225-237.
Speece, D., & Cooper, D. (1990). Ontogeny of School failure: Classicfication of First Grade
Childeren. American Educational Research Journal, 119-140.

BewarenBewaren

Anniek Kloppenburg

Anniek Kloppenburg is gastblogger van klasvanjuflinda.nl. In 2015 heeft ze de PABO afgerond waarna ze in een jaar de voltijd route van de master SEN gedaan heeft. Daar heeft ze ontdekt hoeveel er te lezen en te schrijven is over het onderwijs. Ze werkt nu drie dagen als juf van groep 3, na een aantal jaren gewerkt te hebben als kleuterjuf. Ook is ze sinds februari 2019 moeder van een zoontje.

Dit bericht heeft 8 reacties

  1. Nienke Dogger

    Hallo Anniek,
    Binnen de vrije scholen is schoolrijpheid/leerrijpheid nog wel een gangbaar begrip. Daar krijgen de oudste kleuters leerrijpheidsonderzoeken om te zien of ze toe zijn aan groep 3/klas 1. Mijn oudste zoon is van juli heeft drie jaar gekleuterd. Dat heeft hem ontzettend goed gedaan! Ik ken echter ook een meisje van januari dat doorging naar groep 3 (niet vs overigens). Heel jong, maar zij was echt heel ongelukkig geworden van 2 1/2 jaar kleuteren. Ik ben dus heel erg voorstander van kijken naar het individuele kind en niet naar de kalenderleeftijd.
    Groeten, Nienke Dogger

    1. Bedankt voor je toevoeging. En inderdaad kijken naar het individuele kind blijft het allerbelangrijkste!

  2. Albert de Boer

    Linda, jij gaat wel erg ver terug in de tijd. Het begrip ‘schoolrijpheid’ is in de onderzoekswereld heel lang onderwerp van debat geweest en uiteindelijk gesneuveld als een onhaalbaar concept. Er zijn heel veel boeken over geschreven. En artikelen in tijdschriften. Ik geef je er één: (Let op het jaartal)
    Dumont, J.J. (1973). Schoolrijpheid en leervoorwaarden, schoolrijpheid en leerstoornissen: een parallel? Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 12, 3-23.

    Dat wil niet zeggen dat je geen punt hebt. Maar je zult de oude discussie wel moeten duiden in relatie tot de nieuwe die jij nu begint. Succes daarmee!

  3. Bart

    Hoi Anniek,

    Interessant om te lezen hoe de docenten hierover denken. Zelf ken ik het dilemma ook erg goed. Bij mijn neefje was het ook de vraag of hij wel of niet over mocht naar groep 3. Uiteindelijk was besloten dat hij toch nog een jaartje in de kleuterklas zou blijven.
    Erg goede kenmerken ook om te herkennen of een kind schoolrijp is. Zelf had ik nog niet nagedacht over het puntje ‘Het kan iets op een begrijpelijke wijze vertellen in een logisch opgebouwd verhaal’. Ik ga er dan ook zelf opletten bij mijn eigen dochter.

    1. Anniek

      Hoi Bart,
      Heeft het goed uitgepakt voor je neefje?
      Succes met de beslissing bij je dochter.
      Groeten Anniek

  4. Wendy

    Onze zoon (jan kind) is na 1.5 jaar kleuteren toch door gegaan naar groep 3.
    Vond de keus heel lastig maar hebben ons gevoel en advies van school opgevolgd. Resultaat nu:
    Dolgelukkig kind dat meer dan lekker mee kan en bovenal lekker in zijn vel zit. Ja hij is de jongste van alle groep 3 kindjes maar hem nog langer laten kleuteren had hem zwaar gefrustreerd. Hij las bijv al toen hij half groep 2 zat (4.5jr)
    Ik sluit dus aan bij per kind bekijken. Elk kind is anders..

    1. Anniek

      Hoi Wendy,
      Fijn dat het voor jullie zoon goed heeft uitgepakt!
      Dat is het voordeel van per kind kunnen bekijken en niet vast zitten aan een datum.
      Groeten Anniek

Geef een reactie