Ontdekkend leren bij kinderen kan spontaan ontstaan, maar ook de leerkracht kan de nieuwsgierigheid van kinderen prikkelen. Veel leerkrachten vinden het fijn om zich vast te houden aan een stappenplan. Er zijn verschillende plannen bedacht, die je zou kunnen gebruiken. Bijvoorbeeld het inquiry training model van de Amerikaanse leerpsycholoog Richard Suchman of het inquiry cycle model van Llewellyn. Ook in Nederland is er een stappenplan uitgewerkt door Van Graft en Kemmers.

Lees ook: Waarom ontdekkend leren?

Hieronder licht ik het Nederlandse model van Van Graft & Kemmers nader toe.

Confrontatie:
De eerste stap van ontdekkend leren is een introductie of confrontatie met een probleem of voorwerp dat aansluit bij de belevingswereld van de kinderen. Dit wordt ook wel “er komt iets binnen.” genoemd. Het gaat erom dat de kinderen verwondert en nieuwsgierig raken en het verder willen onderzoeken. Dit kan een oud voorwerp zijn bij geschiedenis, een maatbeker bij rekenen, een voorwerp uit een bepaalde provincie bij aardrijkskunde noem maar op! Ook een brief, kaart, foto of spel is mogelijk. Denk niet te moeilijk!

Verkennen:
Nadat de kinderen aandacht voor het voorwerp hebben mogen ze ermee aanrommelen. De kinderen mogen het voorwerp bekijken, horen, voelen en ruiken zodat ze er vertrouwd mee raken. Ook halen de kinderen zo hun voorkennis naar boven en kunnen ze ervaringen uitwisselen over het aangeboden materiaal. Een ander doel van aanrommelen is het bedenken van vragen die geschikt zijn voor onderzoek. Wat willen de kinderen over dit voorwerp weten?

Opzetten experiment:
De vragen die tijdens de aanrommelfase naar voren zijn gekomen worden tijdens deze fase omgezet in onderzoeksvragen. De leerkracht en de kinderen bedenken samen een plan over wat er in het ‘experiment’ bekeken of gemeten gaat worden. Je zou de kinderen ook voorgestructureerde werkkaarten kunnen geven, zodat ze meer houvast hebben. Verder is het belangrijk om na te denken over de materialen en meetinstrumenten die nodig zijn. Denk bijvoorbeeld aan boeken, internet, filmpjes, interviews, maar ook observeren en werken met de zintuigen speelt hier een grote rol bij. Bedenk ook wie aan het onderzoek werkt. Zijn dit alle kinderen of kies je er een aantal uit? Werken de kinderen in groepjes aan een bepaald deel van het onderzoek of heeft elk groepje een eigen onderzoek?

Uitvoeren van het experiment
Het onderzoek wordt uitgevoerd door de kinderen of met hulp van de leerkracht. De resultaten en waarnemingen worden vastgelegd in een logboek. Geef duidelijk aan hoe lang en wanneer de kinderen aan het onderzoek kunnen werken. Evalueer ook tussendoor met de kinderen en laat ze regelmatig vertellen over hun bevindingen, die ze al gedaan hebben en waar ze tegen aanlopen.

Concluderen:
Nadat de resultaten bekend zijn, kunnen de kinderen conclusies trekken. Dit kan leiden tot oplossingen, maar misschien ook wel tot vervolgvragen.

Presenteren van resultaten:
De resultaten en conclusies worden verwerkt tot een presentatie. Dit kan een tekening, foto, tabel, woordveld, grafiek of tentoonstelling zijn. De leerkracht kan de kinderen stimuleren om de resultaten samen te vatten en tot enkele conclusies te komen. De presentatie kun je zo groot maken als je zelf wilt.

Verdiepen en verbreden:
Uit de gesprekken en presentaties heeft de leerkracht een beeld gekregen van de actuele beginsituatie van de kinderen. De leerkracht kan nog meer dingen over het onderwerp vertellen en in een context plaatsen. Nu je de beginsituatie weet van de kinderen kun je hier ook rekening mee houden tijdens de vervolglessen. Je kunt nu bladzijden schrappen en/of toevoegen. Voor kinderen die zich nog meer willen verdiepen kun je een klaaropdracht maken. Dit zou je nog kunnen afsluiten met een stukje in de schoolkrant of op de schoolwebsite, een tentoonstelling, muurkrant of expressieactiviteit.

Al deze fases kun je globaal in een lesuur laten terugkomen, maar je kunt hier ook meerdere dagen of zelfs weken voor uittrekken. Het ligt er net aan hoe groot de interesse van de kinderen is en hoeveel tijd je eraan kunt besteden.