Tijdens de teamscholing bij het boek ‘Expliciete Directe Instructie’ een paar jaar terug, vertelde Marcel Schmeier dat we als kleuterleerkrachten een schrijvend voorbeeld moeten zijn. Al kunnen de kinderen het doel nog niet lezen, schrijf hem maar op. Laat zien dat je schrijft.

Werk niet alles uit op de computer. Waarom zouden kinderen geïnteresseerd raken in leren schrijven als ze dat om hen heen niet zien? Die woorden zijn blijven hangen en sindsdien let ik erop dat ik schrijf in de klas. Maar welke manier van letters schrijven gebruik je dan?

Verkeerd aangeleerde schrijfletters

Op mijn stages en op de scholen waar ik gewerkt heb, was het de afspraak om met kleine blokletters te schrijven. De namen van de kinderen worden zonder hoofdletter geschreven zodat ze de letters die in groep 3 gaan komen, alvast herkennen. Ik nam dit over en schreef zonder hoofdletters bij de kleuters. Alles in kleine letters.

Ondertussen liepen we op die scholen wel tegen het probleem aan dat kinderen in groep 4 de letters verkeerd schrijven. Veelvuldig kwamen we tegen dat kinderen de letters bleven schrijven zoals ze, ze zichzelf als kleuter hadden eigen gemaakt. Van onder naar boven, eerst een rondje van bijvoorbeeld de ‘p’ en dan van het papier los om vervolgens het stokje erbij te zetten.

Sommige kleuters zijn al vroeg bezig me het naschrijven van letters. Hoeveel stempels of letterblokjes ik ze ook aanbood, ze bleven schrijven. Stift in de hand en naschrijven. De dagen van de week, de teksten op de dagritmekaarten alles wat ze aan schrift zagen werd nageschreven. Super leuk natuurlijk, maar niet bevorderlijk voor een goed schrift.

Lees ook: voorbereidend schrijven met kleuters, wat houdt dat in?

Nu werk ik op een andere school. Voor de zomervakantie was ik er al een aantal keren geweest en ook had ik er al eens ingevallen. Het was mij een keer opgevallen dat er bij de kleuters op de themawand allemaal woorden stonden in hoofdletters. Ik dacht dat het een foutje was en dat het zonde was om alles weg te gooien dus dat ze het voor één keer maar even zo deden. Dat blijkt niet zo te zijn. De kleuterjuffen werken heel bewust met hoofdletters. Op deze school wordt gewerkt met het ontdekkend leren lezen van Ewald Vervaet.

Misschien is dit letterboek nog wat voor jou?

Hoofdletters bij kleuters

Ewald Vervaet (2013) schrijft in zijn boek ‘Zo ontdek ik het lezen!’ dat schrijven in hoofdletters de voorkeur heeft voor het ontdekkend leren lezen. Dit geldt voor de kinderen die nog niet gestart zijn met het leesproces. In het leerstofjaarklassensysteem zijn dat veelal de kleuters.

Ewald Vervaet (2013) noemt vier redenen om bij de kleuters met hoofdletters te schrijven.

1. Als een kind de letters al kent tijdens het leesproces is er niks meer te ontdekken. Als het de hoofdletters kent, dan is er tijdens het leesproces wat te ontdekken, dan is het nieuw. Zelfs hun naam is dan nieuw. ‘sofie’ en ‘bram’ zijn dan nieuw als ze eerst hun naam als SOFIE en BRAM schreven.
2. Een verkeerd aangeleerde hoofdletter is makkelijk te herstellen dan een verkeerd aangeleerde kleine letter. Ook kan het tijdens het leesproces een nieuwe start maken met het schrijven van de kleine letters. De kleine letters worden voor het eerst aangeboden en met een goede instructie zal een kind dit goed leren schrijven.
3. Hoofdletters zijn minder spiegelgevoelig dan kleine letters. Alleen de hoofdletters ‘M’ en ‘W’ zijn elkaar spiegelbeeld om de horizontale as. En spiegelen doen kleuters veelal om de verticale as. Bij de kleine letters zijn ‘b’ en ‘d’, ‘p’ en ‘q’ om de verticale as te spiegelen en om de horizontale as zijn dat ‘b’ en ‘p’, ‘d’ en ‘q’ en ‘t’ ‘f’. De ‘u’ en de ‘n’ zijn zelfs om beide assen te spiegelen.
   Ook ‘e’ en ‘g’ zijn te spiegelen als kinderen deze even groot schrijven. En lijken ‘i’ en ‘l’ op elkaar. Verder zijn er letters die op elkaar lijken in spiegelbeeld of als de verticale streep verlengd wordt bijvoorbeeld ‘n’ en ‘h’.
4. Hoofdletters zijn even groot, kleine letters zijn dat niet. Kleine letters steken aan alle kanten uit en in verschillende lengtes. Hoofdletters hebben dat niet.

Zelf vind ik het interessant om deze redenen voor het gebruik van hoofdletters bij kleuters te lezen. Er zit naar mijn idee best wat in. De kleuters hoofdletters aanbieden voorkomt zo een verkeerd schrift in hogere groepen.

Hoe is dit bij jullie op school, welke letters bieden jullie kleuters aan? En waarom?