Je bekijkt nu Zelfsturing in de klas; hoe doe je dat?

Zelfsturing in de klas; hoe doe je dat?

We hebben als leerkracht allemaal wel een leerling in de klas die op alles en iedereen reageert en zo zijn klasgenootjes tot last is. Of een leerling die regelmatig zijn huiswerk of gymspullen vergeet. Het lijkt wel alsof deze leerlingen hun gedrag niet in goede banen kunnen leiden.

Het herkennen van dit gedrag is voor de meeste leerkrachten geen probleem, omdat het doorgaans gedrag is dat snel opvalt. Het aanwijzen van de executieve functies onderliggend aan dit gedrag is echter veel lastiger. Maar is dit ook wel nodig om deze leerlingen goed te kunnen helpen?

Volgens Diana Smidts die het boek ‘Zelfsturing in de klas’ schreef, is het belangrijker om breder te kijken dan alleen naar executieve functies. Ze rijkt in haar boek handvatten aan om zelfsturing bij leerlingen te stimuleren, vanuit de gedachte dat bij zelfsturing naast de executieve functies ook aandacht en rust een essentiële rol spelen.

Inhoud
Het boek ‘zelfsturing in de klas’ kent acht hoofdstukken, waarvan de eerste vier hoofdstukken theoretische informatie geven en de laatste vier hoofdstukken direct toepasbaar zijn in de klas, op een bepaalde leerling of op jezelf.

Na de inleiding wordt er in hoofdstuk 2, wat is zelfsturing, aangegeven wat zelfsturing is. Wat wordt er precies mee bedoeld en waarom doet de moderne wereld een groter beroep op zelfsturing?

Het leren omgaan met een stroom aan informatie en afleidingen is namelijk essentieel om in de 21steeeuw te kunnen functioneren. Leren is belangrijk, maar nog belangrijker is het maken van keuzes, het nemen van doordachte beslissingen en het inplannen van voldoende rustmomenten.

Zelfsturing in de klas; hoe doe je dat?

In hoofdstuk 3, de rol van de hersenen, wordt de relatie tussen het brein en gedrag besproken. Er wordt ingegaan op drie hersensystemen. Het filterbrein is het aandachtsysteem van de hersenen. Het zorgt ervoor dat bepaalde prikkels doorgelaten worden en andere niet.

Daarnaast is er het actiebrein. Dit zijn de executieve functies, de doe-functies van de hersenen. Tot slot is er het rustbrein. Dit is het deel van de hersenen dat actief is als we even wegdromen, toekomstplannen maken of uit het raam staren. Naast de drie hersensystemen wordt er ook uitgebreid ingegaan op de invloed van de omgeving op zelfsturing.

De titel van hoofdstuk 4, zwakke zelfsturing: herkennen en weten wat helpt, geeft eigenlijk al aan wat er in het hoofdstuk wordt besproken. Waar moet je op letten als leerkracht en wat moet je weten over de ondersteuning van kinderen met een zwakke zelfsturing?

In de hoofdstukken 5, zelfsturing bevorderen in de klas, en hoofdstuk 6, individuele ondersteuning, worden praktische tips gegeven. Hoofdstuk 5 richt zich op het algemeen bevorderen van zelfsturing. Vanuit de drie hersensystemen wordt er besproken welke aanpassingen in de klas zorgen voor betere zelfsturing.

Allereerst is het belangrijk om de nog niet volledig ontwikkelde executieve functies te compenseren. Dit kan door de omgeving van de leerlingen zo voorspelbaar mogelijk te maken. Daarnaast kun je als leerkracht de zelfsturing stimuleren door de leerlingen zelf dingen te laten doen en veel te laten oefenen.

In hoofdstuk 6 wordt er ingegaan op het begeleiden van een individuele leerling met een zwakke zelfsturing door gebruik te maken van een zeven stappenplan.

Tot slot wordt er in het laatste hoofdstuk, begin bij jezelf,  stil gestaan bij de invloed die jouw houding kan hebben op de leerlingen in jouw klas. Het hoofdstuk staat stil bij de rol van de leerkracht en laat je door middel van reflectie vragen naar jezelf kijken.

Lees ook: Hoogbegaafdheid en executieve functies.

Zelfsturing in de klas; hoe doe je dat?

Mijn mening
Vanuit mijn rol als orthopedagoog vind ik het erg belangrijk dat ook leerkrachten enige kennis hebben van de hersenen, executieve functies en zelfsturing, omdat het voor veel leerlingen van belang is dat je als leerkracht een zwakke zelfsturing herkent en hier zo goed mogelijk bij aansluit.

Wanneer je hier als leerkracht nog niet voldoende kennis van hebt, is het boek ‘zelfsturing in de klas’ zeker een aanrader. In het boek wordt op een laagdrempelige en zeer duidelijke manier uitleg gegeven over zelfsturing en de hersenen. Het boek leest makkelijk weg, omdat Diana Smidts het boek in de ik-vorm heeft geschreven.

Wat ook fijn is aan het boek zijn de vele praktijkvoorbeelden die tussen de tekst door gegeven worden, waardoor je vaak direct aan een van de je eigen leerlingen denkt. Daarnaast bevat het boek een duidelijke ontwikkelingslijn, die aangeeft wat we op welke leeftijd van een leerling mogen verwachten op het gebied van zelfsturing.

Aan de hand van deze ontwikkelingslijn laat het boek je nadenken over wat we op school van leerlingen verwachten, want soms verwachten we namelijk veel te veel van onze leerlingen.

Tot slot vind ik het prettig dat de laatste vier hoofdstukken praktisch van aard zijn. Je kunt de tips die in deze hoofdstukken worden gegeven direct toepassen in de praktijk. Iets waar we als leerkracht naar op zoek zijn.

Ook laat het laatste hoofdstuk je naar jezelf als leerkracht krijgen, waardoor je weer eens even kritisch naar je eigen handelen kijkt. Kortom, als leerkracht zou je dit boek zeker eens moeten lezen.

Het verschil tussen zelfsturing en executieve functies
Tot slot wil ik jullie het heldere onderscheid dat in het boek gegeven wordt tussen zelfsturing en executieve functies niet onthouden:  Zelfsturing en executieve functies kunnen worden vergeleken met een muziekband. De executieve functies zijn de muziekinstrumenten van de bandleden die op een bepaalde manier samenwerken. Het muziekstuk dat je hoort is te vergelijken met de zelfsturing.

Wanneer er een instrument uitvalt of niet goed staat afgestemd heeft dat effect op het muziekstuk. We kunnen allen horen dat er iets niet klopt, maar alleen een professional of muziekliefhebber zou precies kunnen aangeven wat er aan de hand is.

Klik hier voor meer informatie of om het boek te bestellen.

Zelfsturing in de klas: over aandacht, executieve functies en rust
Schrijver: Diana Smidts
Uitgever: Nieuwezijds
Prijs: €19,95

Jongen met pen foto door Pressmaster/Shutterstock

Zelfsturing in de klas

Joy van Veen

Joy van Veen werkt als leerkracht in groep 1/2 op een basisschool. Ze heeft de Academische PABO gedaan, een Master Orthopedagogiek afgerond en haar hart ligt bij het lesgeven aan het jonge kind. Naast het voor de klas staan is ze werkzaam als orthopedagoog op een leerproblemenpraktijk. In haar vrije tijd deelt ze haar ideeën en ervaringen op social media onder de naam JUV.

Geef een reactie