Je bekijkt nu Schoolbreed werken aan de sociale veiligheid

Schoolbreed werken aan de sociale veiligheid

Vanaf 1 augustus 2015 zijn scholen verplicht om zorg te dragen voor een veilige school en de sociale veiligheid. Je veilig voelen is een belangrijke voorwaarde om te kunnen leren en jezelf te ontwikkelen. Alleen in een sociaal veilige omgeving durven leerlingen zich kwetsbaar op te stellen en hebben ze het gevoel erbij te horen.

Maar hoe kan je als school dit borgen? In deze blog deel ik een aantal ervaringen en geef ik praktische tips hoe je kunt werken aan de sociale veiligheid.

Preventief handelen
Bij de aanpak van gedragsproblemen is preventief handelen heel belangrijk.  Aangezien leerlingen alleen tot ontwikkelen komen als ze zich veilig voelen, is het van groot belang dat de school aandacht geeft aan het preventief handelen om zo gedragsproblemen te voorkomen. Een instrument dat aan het ontwikkelen van een preventiebeleid kan bijdragen is de preventiepiramide van Deklerck.

Dit model heeft mij geholpen om tijdens mijn master SEN de schoolsituatie goed in kaart te brengen. Wat doen wij eigenlijk al aan preventieve maatregelen om gedragsproblemen zoveel mogelijk te voorkomen?

De preventiepiramide
De preventiepiramide helpt bij het inventariseren en ordenen van preventiemaatregelen en het zorgt ervoor dat de gehele context niet vergeten wordt. De preventiepiramide kent vijf niveaus (niveau 0 tot en met 4).

De bovenste vier niveaus noemen we actieniveaus, zij geven een algemeen overzicht van mogelijke preventiemaatregelen en zijn schoolintern. Bij niveau 0 wordt gekeken naar de maatschappelijke ontwikkelingen en is dus juist schoolextern.

Een voorbeeld hiervan is de wet Sociale Veiligheid die sinds 1 augustus 2015 van kracht is. In deze blog zal ik het hebben over de niveaus 1 tot en met 4.

Tips om schoolbreed te werken aan de sociale veiligheid

Niveau 1: Algemeen leefkwaliteitsbevorderend klimaat
Volgens Deklerck dragen fundamentele preventiemaatregelen bij tot de leefkwaliteit binnen de school. Bij niveau 1 spreken we over indirecte preventie. Deze maatregelen bieden een draagvlak voor een meer gerichte preventieaanpak op andere actieniveaus.

Op mijn school is dit bijvoorbeeld zichtbaar in het goede onderwijs dat de leerkrachten geven. De school scoort boven het landelijk gemiddelde op de CITO en de inspectie is tevreden. Daarnaast wordt de leefkwaliteit vergroot door de huisbezoeken die de leerkrachten elk schooljaar afleggen.

Om het schooljaar worden alle leerlingen door hun groepsleerkracht bezocht. Deze huisbezoeken dragen bij tot een beter contact met de ouders en de leerlingen. Daarnaast bieden ze de leerkracht inzicht in de gezinssituatie en de leefwereld van de leerling.

Een ander fundamentele preventiemaatregel is de plek die co-teaching binnen de school krijgt. Er is extra geld vanuit de gemeente voor zorgleerlingen beschikbaar gesteld en daardoor wordt in bijna alle groepen een aantal uren in de week ondersteuning gegeven door een tweede leerkracht. Het is hierdoor mogelijk om in te spelen op de onderwijsbehoeften van de leerlingen.

Alle maatregelen die op dit niveau zijn uitgewerkt zorgen ervoor dat de school als een aangename leer- en leefklimaat wordt ervaren met het gevolg dat leerlingen, leerkrachten en ouders betrokken zijn bij het gehele schoolgebeuren.

Op dit moment zijn we druk bezig met een opknapbeurt van het onderbouw schoolplein. Dit zal ook bijdragen aan het leefklimaat op school, want uit onderzoek (Maas, Tauritz, Van der Wal & Hovinga, 2013) blijkt dat een groen schoolplein positief is voor het welbevinden van jongere kinderen. Ze ervaren school als leuker, krijgen meer vrienden en voelen zich minder gepest.

Niveau 2: Algemene preventiemaatregelen
Maatregelen die op dit niveau worden genomen zijn preventiemaatregelen die de leerlingen, leerkrachten en ouders meer draagkracht geven en stimuleren tot positief gedrag. Er wordt doelgericht ingespeeld op een probleem dat men wil voorkomen of begrenzen.

Op onze school is er daarom veel aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Bij de kleuters wordt dit via het volgsysteem KIJK bijgehouden en vanaf groep 3 met de methode ZIEN. Daarnaast werken we met de methode De Vreedzame School, dit is een programma voor sociale competentie en democratisch burgerschap.

De leerlingen leren om samen beslissingen te nemen en conflicten op te lossen. Ze voelen zich verantwoordelijk en staan open voor de verschillen tussen mensen. Ook zijn de duidelijke schoolregels voor iedereen bekend. Ze hangen zelfs op twee grote glasmaten door de school.

Een ander preventieve maatregel is het leerlingvolgsysteem ParnasSys dat gebruikt wordt. De leerlingen worden systematisch gevolgd op het gebied van de schoolvakken en dit geeft de leerkracht betrouwbare informatie over de vorderingen van de leerlingen en de groep als geheel.

Eventuele problemen kunnen in een vroeg stadium worden opgemerkt, waardoor er sneller naar een oplossing gezocht kan worden. Een tweede reden dat het leerlingvolgsysteem preventief werkt is dat het inzicht geeft in de kwaliteit van het onderwijs op school. Door dit te optimaliseren zal uiteindelijk ook de betrokkenheid en welbevinden van de leerlingen groeien.

Een derde preventiemaatregel is dat er breed wordt ingezet op het handelingsgericht werken binnen de school. Leerkrachten hebben zich aangewend om te kijken naar mogelijkheden en het benutten van kansen. Het is een preventieve werkwijze, want leerlingen worden gestimuleerd om zich op didactisch en pedagogisch gebied optimaal te ontwikkelen.

Alle maatregelen die op niveau 2 zijn uitgewerkt zorgen voor een fijne sfeer op de school, waardoor er minder conflicten ontstaan. Mochten er toch problemen opduiken dan draagt de positieve context ertoe bij dat ze makkelijker en sneller worden opgelost.

Tips om schoolbreed te werken aan de sociale veiligheid

Niveau 3 en 4:
Maatregelen die op niveau 3 van de preventiepiramide  zijn genomen noemt men specifieke maatregelen. Deze worden ingesteld om specifieke problemen, zoals pesten, conflicten of geweld te voorkomen.

Het gaat hierbij om een directe en probleemgerichte aanpak van ongewenst gedrag. Kenmerken van dit actieniveau zijn posters, voorlichtingscampagnes en protocollen.

Maatregelen die op niveau 4 van de preventiepiramide zijn genomen noemt men curatieve maatregelen. De aanpak richt zich op het onmiddellijk stopzetten of beperken van het probleem.

Voorbeelden hiervan zijn ingrijpen bij pesten, opsporen van daders bij diefstal of het werken aan een oplossing bij een conflict in het team.

Lees ook: het opzetten van een leerlingenraad. 

Kortom
Volgens de stichting School & Veiligheid is een veilige school een plek waar voortdurend aandacht wordt gegeven aan het realiseren van een veilig schoolklimaat en aan het voorkomen en aanpakken van grensoverschrijdend gedrag. Het team kan de schoolsituatie in kaart brengen door te kiezen voor het model van de preventiepiramide.

Het draagvlak van de preventiepiramide is breed en het model bevat naast directe ook indirecte maatregelen om een veilige school te creëren. Naar mijn mening is het dus heel zinvol om de preventiepiramide van Deklerck binnen de schoolsituatie toe te passen.

Dit model geeft handvatten om op niveau 1 en 2 preventief te werk te gaan en biedt zo een stevige basis voor de gehele school.

Door dit model te hanteren krijgt het team beter inzicht in de kwaliteit, maar ook in de tekortkomingen van het huidige preventiebeleid. Ook kan nagegaan worden hoe sterk de vier actieniveaus al aan bod komen en of er misschien nieuwe beleidskeuzes gemaakt moeten worden.

Ik ben benieuwd; in hoeverre is bij jullie het huidige preventiebeleid in kaart gebracht?

BewarenBewaren

BewarenBewaren

BewarenBewaren

Linda Willemsen

Linda Willemsen is het gezicht achter klasvanjuflinda.nl en zet zich in voor spelenderwijs ontdekken en leren. Daarnaast houdt ze zich bezig met auteurswerk en zorgt sinds oktober 2018 met veel liefde voor haar babydochter.

Geef een reactie